Filistin Para Otoritesi'nin (Merkez Bankası) son yıllık raporu, Gazze Şeridi’nde eşi benzeri görülmemiş bir mali tabloyu ortaya koydu. Ekim 2023’te 1,7 milyar dolar olan banka mevduatları, savaşın gölgesinde geçen bir yılın ardından Ekim 2024’te 4,8 milyar dolara yükseldi. Bu %178'lik devasa artış, ekonominin %100'e yakın fakirlik ve %83 işsizlikle boğuştuğu bir ortamda "paradoks" olarak nitelendiriliyor.
Yatırım durdu, nakit bankaya sığındı
Haber kaynaklarına konuşan uzmanlar ve yerel tüccarlar, bu artışın bir refah göstergesi olmadığını, aksine paranın güvenli liman arayışından kaynaklandığını vurguluyor. Gazze'deki gıda ithalatçılarından Hasan, savaşın ilk haftalarındaki yoğun bombardımanın ardından birçok iş insanının varlıklarını nakde çevirip bankaya yatırdığını belirtiyor:
"Meslektaşlarımızın evleri ve şirketleri uyarı yapılmadan vurulduğunda bir ömürlük birikimlerinin saniyeler içinde yok olduğuna şahit olduk. Nakit parayı evde tutmak tam bir kayıp riskiydi, bu yüzden sistemi en güvenli seçenek olarak gördük."
"Bastırılmış ekonomi" ve komisyonculuk
Ekonomist Ahmed Abu Kamar'a göre, bu rakamlar üretimin ve ticaretin olmadığı "bastırılmış bir ekonominin" yansıması. Mevduat artışının arkasındaki temel nedenler şöyle sıralanıyor:
-
Sermayenin kaçışı: Bombardıman ve hırsızlık korkusuyla nakit paranın bankalara aktarılması.
-
"Nakde çevirme" fenomeni: Savaş sırasında bankaların yıkılması nedeniyle ortaya çıkan "komisyoncuların" türemesi. Bazı dönemlerde nakit paraya erişim için %50'lere varan fahiş komisyonlar alındığı, bu yolla biriken paranın sınırlı bir kesimin elinde bankalarda toplandığı ifade ediliyor.
-
Yatırım alanlarının yok olması: Şehirdeki tüm üretim tesislerinin yıkılması sebebiyle, sermaye sahiplerinin parayı işletecek bir alan bulamaması.
Bankacılık sektörü ağır darbe aldı
Mevduatlar artsa da bu paraya erişmek ve bankacılık hizmeti almak neredeyse imkansız. Savaş öncesi Gazze’de faaliyet gösteren 56 banka şubesinin büyük çoğunluğu soykırımcı İsrail saldırılarıyla yerle bir edildi. Şu an tüm Gazze Şeridi'nde sadece 5 şube kısmi olarak hizmet verebiliyor.
BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) verileriyle birleştiğinde tablo daha da netleşiyor: Enflasyonun %238’e ulaştığı ve halkın %95’inin insani yardıma muhtaç olduğu Gazze'de, bankalardaki bu tarihi mevduat artışı, ekonominin iyileşmesini değil, savaşın yarattığı derin güvensizliği ve finansal tıkanıklığı simgeliyor.
