Şanghay Beşlisi, 1996 yılında Çin Halk Cumhuriyeti'nin önderliğinde, Şanghay şehrinde Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Çin ve Tacikistan'ın katılımıyla kurulan ve bölgesel güvenliği, derin iş birliğini ön gören bir oluşumdur.
2001 yılında Özbekistan'ın da katılımı sonrasında ismini "Şanghay İşbirliği Örgütü" olarak değiştirse de, Şanghay Beşlisi olarak anılmaya devam etti. Örgütün amacı, Amerika Birleşik Devletleri'nin (ABD) bölgedeki askeri varlığını azaltmak ve "tek kutuplu dünya düzenine" karşı çıkmak olarak belirlendi.
Türkiye, 2012 yılında Şanghay İşbirliği Örgütü'ne diyalog ortağı olarak katıldı. Türkiye'nin örgüte katılım kararını değerlendiren Çinli akademisyenler ve Rus analistler bu kararın devrim niteliğinde olduğunu belirtti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan 2012 yılında yaptığı açıklamada, "Türkiye 'Benim için varsa, yoksa AB' dememeli... Kanaatim bu. Mesela, “Şanghay 5’lisinde Türkiye niye olmasın?” diyorum. Bunu Sayın Putin’e olsun, Nazarbayev’e olsun, şu anda Şanghay 5’lisinin içinde olanlara da söyledim. Başlangıçta 5 ülkenin kurduğu Şanghay İşbirliği Örgütü’ne Özbekistan, Pakistan, Hindistan gibi ülkeler dahil oldu... İran da girmek istiyor. Sayın Putin, “Bunu değerlendiriyoruz” gibi bir ifade de kullandı. Türkiye’nin Şanghay 5’lisi içinde yer alması, bu konuda çok daha rahat hareket etmesini sağlayacaktır diye düşünüyorum" ifadelerini kullanmıştı.
ÜYE ÜLKELER
Çin, Rusya, Kırgızistan, Tacikistan, Kazakistan, Özbekistan, Hindistan, Pakistan, İran*.
GÖZLEMCİ STATÜSÜNDEKİ ÜLKELER
Afganistan, Moğolistan, Belarus.
DİYALOG ORTAĞI ÜLKELER
Türkiye, Azerbaycan, Sri Lanka, Ermenistan, Kamboçya, Nepal, Suudi Arabistan, Mısır, Katar.
ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ AMACI
Şanghay İşbirliği Örgütü, üye ülkeler arasında karşılıklı güvenin, iyi komşuluğun ve dostluk ilişkilerinin güçlendirilmesini ve bölgede barış, güvenlik, istikrarın tesis edilmesi için ortak hareket edilmesini sağlamayı amaçlamaktadır.
Ayrıca örgüt terörizmin, köktenciliğin, ayrılıkçılığın önüne geçebilmeyi ve yasa dışı göçle mücadele edebilmek için ortak adımlar atmayı hedeflemektedir.
Örgüte üye ülkeler, teknoloji, ekonomi, bilim, kültür, eğitim, çevre ve enerji konularında da işbirliğini geliştirmektedir.
