Dış politikada gelişmekte olan Müslüman ülkeleri bir araya getirmek için 25 yıl önce ilan edilen Gelişen 8 Ülke (D-8) Ekonomik İşbirliği Örgütü bünyesinde Türkiye, Nijerya, Mısır, Pakistan, Endonezya, İran, Malezya ve Bangladeş bulunuyor.D-8 ülkeleri halihazırda yaklaşık 1,2 milyar nüfusuyla, 4 trilyon dolara yaklaşan ekonomisiyle 7,5 milyon metrekareyi aşan coğrafyayı kapsıyor.İstanbul'da 15 Haziran 1997'de yapılan üye devlet ve hükümet başkanları zirvesinde "İstanbul Deklarasyonu" ile kurulan D-8, kalkınmada iş birliğini sağlamaya, üye ülkeler arasındaki ticareti ve iş birliğini artırmaya yönelik uluslararası örgüt olarak mevcudiyetini koruyor.D-8’in hedefleri arasında üye ülkelerin küresel ekonomideki konumlarının geliştirilmesi, ticari ilişkilerde farklı ve yeni fırsatların ortaya konulması, uluslararası düzeyde karar verme süreçlerine katılımın artırılması ve yaşam standartlarının geliştirilmesi ön planda.Örgüt, üye ülkelerin, diğer üye oldukları uluslararası ve bölgesel örgütlerden doğan ikili veya çoklu taahhütleri üzerinde olumsuz etkisi olmayan bir forum niteliği de taşıyor.D-8’İN KURULUŞUNDAKİ ANA DÜŞÜNCEErbakan, Ekim 1996'da İstanbul’da düzenlenen "Kalkınmada İş birliği Konferansı"nda, gelişmekte olan Müslüman ülkeler arasında iş birliği yapma fikrini vurguladı.Konferansa Bangladeş, Mısır, Endonezya, İran, Malezya, Nijerya ve Pakistan’dan temsilciler katıldı, Güney Doğu Asya’dan Afrika’ya uzanan ülkeler arasında iş birliği fikri pratiğe döküldü.D-8’in kurulmasındaki ilk adım olan bu konferans, örgütün resmi olarak oluşturulduğu bir dizi hazırlık toplantısı sonrasında gerçekleştirildi.D-8'in ana hedefleri, 1997'de yapılan Birinci Zirve Deklarasyonu'nda "barış, diyalog, iş birliği, adalet, eşitlik ve demokrasi" şeklinde sıralandı.Erbakan, 12'nci kuruluş yılında D-8 için "Zulüm dünyası yerine yeni bir adil dünya düzeni kurulması zorunlu hale gelmiştir. D-8’ler yeni bir saadet dünyası ve adil düzen kurulması adımı ve bu dünyanın çekirdeğidir." ifadelerini kullandı.ÖRGÜTSEL YAPISID-8'in en üst yönetim organı "Zirve", üye ülke devlet başkanlarından oluşuyor ve 2 yılda bir toplanıyor.Üye ülke dışişleri bakanlarının oluşturduğu "Konsey" ise oluşumun politik kararları aldığı ve sorunları kapsamlı şekilde tartıştığı forum görevini görüyor.D-8'in yürütme organı "Komisyon", üye ülkelerin atadığı yetkililerden oluşuyor. "Komiser" ya da "komisyoner" adı verilen bu birimin üyeleri, kendi ülkesindeki ulusal koordinasyondan sorumlu bulunuyor.D-8 sekretaryası ise İstanbul'da bulunuyor ve üyeler arası iletişim, bilgi paylaşımı ile toplantı ve organizasyon düzenlemelerini gerçekleştiriyor.TÜRKİYE, DÖNEM BAŞKANLIĞINI BANGLADEŞ'E DEVRETTİİlk zirvesini 1997'de İstanbul'da düzenleyen örgüt, sırayla Mart 1999'da Dakka'da, Şubat 2001'de Kahire'de, Şubat 2004'te Tahran'da, Mayıs 2006'da Bali'de, Temmuz 2008'de Kuala Lumpur'da, Temmuz 2010'da Abuja'da, Kasım 2012'de İslamabad'da, Ekim 2017'de İstanbul'da ve Nisan 2021'de Bangladeş'in ev sahipliğinde Kovid-19 salgını nedeniyle çevrim içi olmak üzere şu ana dek 10 zirve düzenledi.D-8'in Ekim 2017'den beri dönem başkanlığını Türkiye üstlenirken, 2020'de Bangladeş’in ev sahipliğinde toplanması planlanan 10'uncu zirve, Kovid-19 salgını nedeniyle ertelenmiş, Nisan 2021'de Bangladeş'in ev sahipliğinde çevrim içi olarak düzenlenmişti.Türkiye, kuruluşundan bu yana 2 defa dönem başkanlığını üstlendi.Bangladeş'in ev sahipliğinde 8 Nisan'da çevrim içi düzenlenen D-8'in 10'uncu zirvesi sonrası dönem başkanlığı, Türkiye'den Bangladeş'e geçti.Mısır’ın 2023'te, 11'inci D-8 zirve toplantısına ev sahipliği yapması ve dönem başkanlığını Bangladeş'ten devralması bekleniyor.D-8 Genel Sekreteri Malezyalı Büyükelçi Dato Ku Jaafar Ku Shaari, Ocak 2022'de görevini Nijerya Federal Cumhuriyeti Büyükelçisi Isiaka Abdulkadir İmam'a devretti.İmam, Bangladeş'in Ankara Büyükelçiliğinin düzenlediği etkinlikte, D-8'in 1 milyar nüfus ve yaklaşık 4 trilyon dolar gayrisafi milli hasılaya sahip olduğuna dikkati çekerek, bu haliyle D-8'in büyük bir pazara sahip olduğunu vurguladı.TEŞKİLATIN 10'UNCU ZİRVE TOPLANTISIBangladeş'in ev sahipliğinde ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla 8 Nisan'da çevrim içi düzenlenen D-8 Teşkilatının 10'uncu Zirve Toplantısı'nda, "2020-2030 D-8 On Yıllık Yol Haritası" kabul edildi.Teşkilatın daha güçlü ve gelişmiş hale getirilmesinin hedeflendiği yol haritasında, ticaret, tarım ve gıda güvenliği, endüstriyel iş birliği ve KOBİ'ler, enerji, ulaştırma ve bağlantısallık, turizm ve sağlık gibi konularda iş birliğini kapsayan yol haritasının, uluslararası ekonomik ortamın değişen doğası göz önünde bulundurularak mevcut mekanizmaların gözden geçirilmesine, güncellenmesine ve bunlara dayalı bir yapı inşa edilmesine yardımcı olmasının hedeflendiği belirtildi.10 yıllık yol haritasının ilk aşaması olarak belirlenen 2020-2022 döneminde, öncelikli iş birliği alanları olan ticaret, sanayi, turizm, tarım ve gıda güvenliği, enerji, ulaşım konularında proje oluşturma ve hazırlama konularına odaklanılacağı vurgulandı.Yol haritasının 2023-2027 dönemini kapsayan ikinci dönemini ise ticaret iş birliğini derinleştirecek ve altı öncelikli iş birliği alanında çeşitli projelerin yürütülmesine odaklanılacak uygulama dönemi olacağı kaydedildi.10 yıllık iş birliğinin 2028-2030 dönemini kapsayan üçüncü ve son kısmı ise "gözden geçirme ve değerlendirme" aşaması olacak. Buna göre üye ülkeler, 2030'un sonuna kadar iç ticaret hacimlerini toplam D-8 ticaretinin en az yüzde 10'una ulaştırmayı hedefliyor.D-8 DAKKA BİLDİRİSİZirve sonrası yayımlanan "D-8 Dakka Bildirisi"nde, üye ülkelere, aşılarda fiyat ve miktar avantajı sağlamak amacıyla Kovid-19 aşısı üreten uluslararası ilaç şirketleriyle yapılacak müzakerelerde iş birliği yapma çağrısında bulunuldu.Pakistan hükümetinin, "Borç Erteleme Küresel Girişimi" çağrısının takdir edildiği aktarılan bildiride, "2020-2030 D-8 10 Yıllık Yol Haritası'nın kabul edilmesini memnuniyetle karşılıyor ve belgenin etkili şekilde uygulanmasının önemini vurguluyoruz. Ayrıca tüm paydaşları kabul edilen yol haritasının tam olarak icra edilmesinde üzerlerine düşeni yapmaya çağırıyoruz." ifadeleri yer aldı.Üye devletlerin, kendi bakanlıkları ve kurumları ile istişare içinde D-8 Özel Ekonomik Bölgeleri kurma olasılığını değerlendirmeye davet edildiği bildiride, D-8 Sekretaryası, D-8 Özel Ekonomik Bölgelerinin kurulmasına yönelik politika çerçevesini ve düzenlemeleri tartışmak üzere toplantı yapmaya çağrıldı.Bildiride, üye devletler, D-8 içi ticareti kolaylaştırmak amacıyla D-8 Üye Devletleri arasında ulaşım bağlantısallığını geliştirme ve güçlendirme olanaklarını araştırmaya teşvik edilerek, "Üye devletleri, bu hayati önemdeki sektörde iş birliğini geliştirmek ve temin etmek için mümkün olan en kısa sürede Tercihli Ticaret, Vize ve Gümrük Anlaşmalarını onaylamaya ve uygulamaya koymaya teşvik ediyoruz." ifadesi kullanıldı.