İsrail'in Gazze'deki operasyonunun başlangıcından bu yana bölgesel diplomatik çabalar devam ederken, Katar, Mısır ve ABD arabuluculuğunda yürütülen müzakerelerde Hamas ve İsrail arasındaki temel anlaşmazlıklar çözülememişti. Filistin tarafı kalıcı ateşkes, tam İsrail çekilmesi, insani yardım akışı, mahkum takası ve Gazze'nin yeniden inşası olmak üzere beş temel ilkeyi korurken, İsrail hedeflerini sürekli değiştirmiş, ancak rehinelerin serbest bırakılması ve Gazze üzerinde tam güvenlik kontrolünü sürdürme konularında ısrarcı olmuştu.
Daha önce taraflar, taahhütlerin aşamalı olarak uygulanmasını öngören üç aşamalı bir çerçeve üzerinde çalışmıştı. Bu çerçeve, 2025 Ocak ayında bir versiyonu üzerinde anlaşılmış ancak İsrail'in insani yardım kısıtlamaları ve çekilme takvimine uymamasıyla bozulmuştu. Son olarak, ABD Özel Temsilcisi Steve Witkoff'un sunduğu farklı teklifler de sonuçsuz kalmış, hatta birinde Hamas müzakere ekibinin toplantı yeri soykırımcı İsrail tarafından bombalanmıştı.
Trump planı önceki tekliflerden nasıl ayrılıyor?
Beyaz Saray tarafından Pazartesi günü açıklanan 20 maddelik "barış planı", önceki tekliflerden önemli ölçüde ayrılarak işgalci İsrail'in uzun süredir talep ettiği yeni koşulları içeriyor:
-
İsrail'in çekilmesi belirsiz ve şartlı:
-
Plan, Gazze'den kesin ve tam bir İsrail çekilmesi sunmuyor.
-
Çekilme yavaş, aşamalı ve gelecekte kurulacak bir "Uluslararası İstikrar Gücü" (ISF) ile İsrail arasındaki müzakerelere bağlı.
-
Gazze-İsrail sınırı boyunca bir "güvenlik çemberi" içinde İsrail varlığı devam edecek. Hamas'ın tam çekilmeyi, tüm rehineleri serbest bırakmadan önceki kilit talebi olduğu biliniyor.
-
-
Mahkum takası sayıları düşük:
-
Plan, Hamas'ın anlaşmanın başlamasından sonraki 72 saat içinde hayatta veya ölü tüm kalan İsrailli rehineleri serbest bırakmasını teklif ediyor.
-
Karşılığında İsrail, yalnızca 250 Filistinli mahkumu serbest bırakacak. Bu sayı, Hamas'ın talep ettiği veya arabulucular tarafından daha önce önerilen sayıdan önemli ölçüde daha az.
-
Ölü rehinelere karşılık, İsrail'in serbest bırakacağı ölü Filistinlilerin sayısı ise her bir ölü rehineye karşılık 15 olarak belirlenmiş.
-
-
Yeni koşullar ve yönetim yapısı:
-
Planın en dikkat çekici yanı, daha önce müzakere edilmeyen yeni şartları içermesi:
-
Hamas'ın tamamen silahsızlandırılması: Tüm askeri altyapının ve tünellerin yok edilmesi ve "deradikalize edilmiş, terörden arındırılmış bir bölge" hedefleniyor.
-
Yeni yönetim: İlk "geçiş" aşamasında ne Hamas ne de Filistin Yönetimi'nin (PA) yönetimi üstlenmesi öngörülüyor. Bunun yerine, idari kontrol, Trump ve eski İngiltere Başbakanı Tony Blair'in başkanlık edeceği uluslararası bir geçiş organına devredilecek.
-
Uluslararası İstikrar Gücü (ISF): Bu geçiş otoritesi altında, uzun vadeli iç güvenlik çözümü olarak, Filistin polis güçlerini eğitecek ve destekleyecek bir ISF konuşlandırılacak.
-
-
Hamas, silahlı direniş hakkının uluslararası hukuka uygun olduğunu savunuyor ve dışarıdan dayatılan bir yönetim yapısını daha önce reddetmişti.
-
-
Yeniden inşa:
-
Plan, yeniden inşa için detay vermiyor, sadece gelecekte bir uzman paneli tarafından oluşturulacak "Trump Gazze'yi yeniden inşa etme ve canlandırma ekonomik kalkınma planına" atıfta bulunuyor.
-
İnsani yardım tek uyuşan koşul
Önceki çerçeveyle neredeyse tek uyuşan koşul, insani yardımın girişi. Plan, 19 Ocak 2025 anlaşmasıyla tutarlı miktarlarda, malların derhal ve BM ile diğer kurumlar tarafından dağıtılmak üzere girişine izin verileceğini belirtiyor.
Hamas'ın bu teklifi önemli değişiklikler olmadan kabul etmesi beklenmiyor. Plan ise Hamas'ın teklifi reddetmesi durumunda, 20 maddenin İsrail ordusundan ISF'ye devredilen "terörden arındırılmış bölgelerde" ilerleyeceğini öngörüyor.