Afganistan’daki Taliban yönetimi, uluslararası tanınma eksikliğine rağmen bölgesel diplomasi sahnesinde dikkat çekici bir hareketlilik sergiliyor. Taliban’ın fiili Dışişleri Bakanı Emir Han Muttaki, son haftalarda Pakistan, Hindistan, İran ve Çin gibi ülkelerle bir dizi üst düzey görüşme gerçekleştirdi.
Taliban’ın son diplomatik temasları:
- 19 Nisan: Pakistan Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı İshak Dar, Kabil’e giderek Muttaki ile Afgan mülteciler, ticaret ve ekonomik iş birliği konularını görüştü.
- 6 Mayıs: Dar ve Muttaki, Hindistan ile Pakistan arasında yaşanan krizin hemen öncesinde yeniden telefonla görüştü.
- 15 Mayıs: Hindistan Dışişleri Bakanı S. Jaishankar, Muttaki ile telefonda görüşerek Taliban’ın Hindistan’daki terör saldırılarını kınamasından dolayı teşekkür etti.
- 17 Mayıs: Muttaki, İran’ın başkenti Tahran’da düzenlenen Tahran Diyalog Forumu’na katılarak İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi ve Cumhurbaşkanı Mesud Pazeshkian ile bir araya geldi.
- 21 Mayıs: Muttaki, Çin’i ziyaret ederek Afganistan, Pakistan ve Çin arasında üçlü ticaret ve güvenlik görüşmelerine katıldı.
Taliban’ın Doha’daki siyasi ofisinin başkanı Suhail Shaheen, grubun Afganistan’ın mevcut gerçeği olduğunu vurgulayarak, “Bölge ülkeleri bu gerçeği biliyor ve İslam Emirliği ile çeşitli düzeylerde ilişki kuruyor.” dedi. Shaheen, resmi tanınmanın geciktirilmemesi gerektiğini savunarak, “Sorunlara çözüm bulmanın yolu etkileşimdir.” ifadelerini kullandı.
Hindistan neden Taliban’la yakınlaşıyor?
Taliban’ın 1996-2001 yılları arasındaki ilk iktidarında Hindistan, grubu Pakistan’ın bir uzantısı olarak görerek ilişki kurmayı reddetmişti. Ancak Taliban’ın 2021’de yeniden iktidara gelmesinin ardından Hindistan, Afganistan’daki etkisini kaybetmemek için Taliban ile diplomatik temaslarını artırdı. Hindistan, 2022’de Kabil’deki büyükelçiliğini yeniden açtı ve Taliban’ın Mumbai’de bir konsolosluk görevlisi atamasını kabul etti.
Observer Research Foundation’dan Kabir Taneja, Hindistan’ın Taliban’la ilişki kurmayı “pratik bir zorunluluk” olarak gördüğünü belirtti. Taneja, “Taliban’ın ideolojik kökenlerinden biri olan Darul Uloom Deoband medresesi Hindistan’da bulunuyor. Bu bağlar göz ardı edilemez.” dedi.
Pakistan ve Taliban arasındaki gerilim
Pakistan, Taliban’ın 2021’deki iktidar dönüşünden bu yana artan şiddet olaylarından rahatsız. İslamabad, Taliban’ı Pakistan Talibanı’na (TTP) sığınak sağlamakla suçluyor. Ancak Taliban bu iddiaları reddediyor. Pakistan’ın Afgan mültecileri sınır dışı etme kararı ve sınır ticaretindeki kesintiler, iki ülke arasındaki ilişkileri daha da gerginleştirdi.
Lahor Üniversitesi Güvenlik Araştırmaları Merkezi Direktörü Rabia Akhtar, Pakistan’ın Taliban’la ilişkilerinde “taktiksel bir yumuşama” olduğunu ancak temel güvensizliğin devam ettiğini ifade etti.
İran ve Taliban arasındaki iş birliği
İran, Taliban’la ilişkilerinde güvenlik, ticaret ve insani yardımları önceliklendiriyor. Uluslararası Kriz Grubu’ndan İbrahim Bahiss, İran’ın Taliban’la ISKP’ye (IŞİD-Horasan) karşı iş birliği yapmak istediğini belirtti. Ayrıca, İran’ın Afganistan’dan gelen Helmand Nehri suyunun akışı ve İran’daki 780.000 Afgan mülteci konusunda Taliban’la iş birliğine ihtiyaç duyduğunu söyledi.
2023’te Helmand Nehri’nin akışıyla ilgili yaşanan anlaşmazlık, iki ülke arasında sınır çatışmalarına yol açmıştı. İran, Taliban’ı 1973 tarihli anlaşmayı ihlal etmekle suçlarken, Taliban bu iddiaları reddetmişti.
Taliban’ın bölgesel diplomasideki artan rolü, bölge ülkelerinin güvenlik ve ekonomik çıkarlarını koruma çabalarını yansıtıyor. Ancak bu ilişkilerin resmi tanınmaya dönüşüp dönüşmeyeceği belirsizliğini koruyor.
