Fas’ta ABD Afrika Komutanlığı ile ortaklaşa düzenlenen yıllık “African Lion” askeri tatbikatı, bu yıl İsrail’in açık katılımıyla dikkat çekti. Tatbikat sırasında İsrail bayrağının Fas topraklarında dalgalanması, ülkede büyük bir halk tepkisine neden oldu.
Tatbikata 40’tan fazla ülkeden 10 bin asker katılırken, İsrail bu etkinliğe üçüncü kez dahil oldu. Ancak geçen yıl Gazze’ye yönelik savaş nedeniyle İsrail’in katılımı kamuoyundan gizlenmişti. Bu yıl ise İsrail’in varlığı açıkça sergilendi.
Halktan tepkiler
İsrail askerlerinin Fas’ta görüntülenmesi ve Golani Tugayı’na ait bayrakların dalgalanması, sosyal medyada büyük tepki topladı. Golani Tugayı’nın Mart ayında Gazze’de 15 Filistinli sağlık çalışanını öldürmekle suçlandığı biliniyor. Birleşmiş Milletler Filistin Özel Raportörü Francesca Albanese, Fas yönetimine uluslararası hukuku uygulama ve suçlara karışan askerleri tutuklama çağrısında bulundu.
Fas halkı ise Filistin’e desteğini sürdürmeye devam ediyor. Son iki yılda birçok protesto düzenlenirken, geçtiğimiz ay Tanca Limanı işçileri, İsrail’e yedek parça taşıyan bir gemiyi yüklemeyi reddetti.
Normalleşme süreci ve iş birliği
Fas ve İsrail, 2020’de ABD arabuluculuğunda imzalanan bir anlaşma ile ilişkilerini normalleştirdi. Bu anlaşma kapsamında ABD, Fas’ın Batı Sahra üzerindeki egemenliğini tanıdı. Ancak bu süreç, Fas halkı arasında geniş çapta hoşnutsuzluk yarattı.
Bir araştırmaya göre, Fas halkının İsrail ile normalleşmeye desteği 2022’de yüzde 31 iken, 2023 ve 2024’te bu oran yüzde 13’e düştü. Buna rağmen, iki ülke arasındaki ticaret hızla büyüyor. 2023 yılında ticaret hacmi 116,7 milyon dolara ulaşarak bir önceki yılın iki katına çıktı.
Bölgesel gerilimler
Fas, İsrail ile silah ve istihbarat iş birliğini derinleştiriyor. İsrail’den satın alınan Pegasus casus yazılımı, Faslı aktivistleri ve gazetecileri izlemek için kullanıldı. Ayrıca Fas’ın, İsrail’den 1 milyar dolarlık bir casus uydu alımı yapmaya hazırlandığı bildiriliyor.
Bu durum, Fas ile komşusu Cezayir arasındaki gerilimi de artırıyor. Batı Sahra meselesi yüzünden Fas ile ilişkileri bozulan Cezayir, bu yılki “African Lion” tatbikatını boykot etti. Analistler, İsrail’in tatbikata katılımının bu karar üzerinde etkili olabileceğini belirtiyor.
Tarihsel arka plan
Fas ile İsrail arasındaki askeri temasların, normalleşmeden çok önce başladığı biliniyor. Uzmanlar, Kral II. Hasan’ın 1967’deki Altı Gün Savaşı sırasında İsrail’e Arap ülkeleri hakkında kritik bilgiler sağladığını hatırlatıyor.
Fas halkının tepkilerine rağmen, Rabat yönetimi İsrail ile ilişkilerini derinleştirmeye devam ediyor. Ancak bu durum, Fas’ın iç siyasetinde ve bölgesel ilişkilerinde yeni gerilimlere yol açabilir.
