Birleşmiş Milletler (BM) İşgal Altındaki Filistin Toprakları Özel Raportörü Francesca Albanese, İsrail'in Filistinlileri yerinden etmesine ve Gazze'deki soykırım savaşına uluslararası hukuku ihlal ederek yardım eden şirketleri detaylandıran yeni bir rapor yayımladı. Rapor, ABD'li teknoloji devlerinden Avrupalı ve Asyalı sanayi şirketlerine kadar birçok kuruluşun ismini içeriyor.
Perşembe günü Cenevre'de düzenlenecek bir basın toplantısıyla kamuoyuna sunulması planlanan raporda; Microsoft, Alphabet Inc. (Google'ın ana şirketi) ve Amazon gibi büyük teknoloji firmalarının yanı sıra 48 kurumsal aktörün ismi geçiyor. Rapor, soruşturma kapsamında 1000'den fazla kurumsal varlığın yer aldığı bir veri tabanının oluşturulduğunu belirtiyor.
Raporda, İsrail'in devam eden işgalinin şirketler için bir "ekonomi" haline geldiği vurgulanarak, “Şirketler artık sadece işgale karışmakla kalmıyor, bir soykırım ekonomisinin içine gömülmüş olabilirler” ifadelerine yer verildi. Albanese, daha önce yaptığı bir açıklamada, İsrail'in Gazze'de soykırım yaptığına dair "makul gerekçeler" bulunduğunu belirtmişti.
Silah ve teknoloji şirketleri
Rapora göre, İsrail'in F-35 savaş uçağı tedariki, Lockheed Martin'in liderliğindeki dünyanın en büyük silah tedarik programının bir parçası. İtalyan üretici Leonardo S.p.A ve Japon FANUC Corporation gibi firmalar, askeri sektörde önemli rol oynuyor. Ayrıca, Microsoft ve Amazon'un İsrail'e sağladığı bulut ve yapay zeka teknolojileri, veri işleme ve gözetleme kapasitesini artırıyor.
Diğer öne çıkan şirketler
Rapor, işgale yardımcı olan sivil teknolojiler geliştiren Caterpillar, HD Hyundai ve Volvo Grubu gibi şirketleri de listeledi. Ayrıca, Booking ve Airbnb gibi kiralama platformları, işgal altındaki topraklarda mülk ve otel odaları listeleyerek yasa dışı yerleşimlere destek veriyor.
Yatırımcılar ve olası etkiler
Rapor, BlackRock ve Vanguard gibi büyük yatırım şirketlerinin, listedeki birçok şirketin arkasındaki ana yatırımcılar olduğunu belirtiyor. Raporun, özellikle bu yatırım fonları üzerinde baskı oluşturması ve "Boykot, Tecrit ve Yaptırımlar" (BDS) hareketine yeni bir ivme kazandırması bekleniyor.
Albanese'nin bulguları, Uluslararası Adalet Divanı'nın (UAD) Temmuz 2024'te verdiği tavsiye niteliğindeki kararları da güçlendiriyor. Rapor, şirketlerin ve yöneticilerinin uluslararası hukuk kapsamında cezai sorumluluğu bulunduğunu vurguluyor. Bu durum, gelecekte uluslararası mahkemelerde şirket yöneticilerine karşı açılabilecek davalarda önemli bir kanıt teşkil edebilir.
Albanese'nin raporu, uluslararası kamuoyunda geniş yankı uyandırırken, İsrailli yetkililer raporu "tek taraflı ve antisemitik" olarak nitelendirerek kınadı. Filistin Yönetimi ise raporu memnuniyetle karşılayarak, uluslararası topluma adı geçen şirketlere yaptırım uygulama çağrısında bulundu.
