Suriye'de iç savaşın sona ermesi ve Beşşar Esed rejiminin bir yıl önce devrilmesinin ardından başlayan umut verici geri dönüş dalgası, uluslararası donör desteğinin azalmasıyla sekteye uğrama tehlikesiyle karşı karşıya.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) tarafından Pazartesi günü yapılan açıklamaya göre, son bir yılda 1.2 milyon mülteci ile 1.9 milyon yerinden edilmiş kişi olmak üzere toplamda 3 milyondan fazla Suriyeli evine döndü. Ancak, başta Ürdün ve Lübnan gibi komşu ülkelerde olmak üzere 5 milyondan fazla mülteci hâlâ Suriye sınırları dışında yaşamını sürdürüyor.
UNHCR Başkanı Filippo Grandi, geri dönüş trendinin devam edebilmesi için çok daha fazla destek gerektiğinin altını çizdi. Grandi, geçen hafta Cenevre'de donörlere yaptığı konuşmada, "Suriyeliler yeniden inşa etmeye hazır. Asıl soru, dünyanın onlara yardım etmeye hazır olup olmadığı," dedi. Grandi, yardım kesintilerinin devam etmesi halinde, geri dönen Suriyelilerin bile rotalarını tersine çevirerek ev sahibi ülkelere geri dönme riskinin "çok gerçek" olduğunu belirtti.
Fon açığı kritik düzeyde
BM verilerine göre, Suriye için bu yıl belirlenen 3.19 milyar dolarlık insani yardım planının yalnızca %29'u finanse edilebildi. Bu durum, ABD ve diğer büyük donör ülkelerin genel dış yardım bütçelerinde ciddi kesintilere gittiği bir döneme denk geliyor.
Azalan fonlar, Suriye'deki hayati sistemlerde ciddi aksaklıklara neden oluyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), ulusal sağlık sistemleri devreye girmeden önce yardım paralarının kesilmesiyle büyük bir boşluk oluştuğunu ifade etti. WHO Suriye Vekili Christina Bethke, "Geri dönenler, ilaç, personel ve altyapının kısıtlı olduğu bölgelere geri geliyor; bu da zaten yetersiz olan hizmetler üzerindeki baskıyı artırıyor," açıklamasında bulundu. Geçen ay itibarıyla hastanelerin sadece %58'inin tam kapasiteyle çalıştığı, bazılarında aşılar için kritik öneme sahip soğuk zincir depolamayı etkileyen elektrik kesintilerinin yaşandığı bildirildi.
Mayınlar ve siyasi belirsizlik engeli
İyileşmenin önündeki bir diğer büyük engel ise patlamamış mühimmatların (EO) yavaş temizlenme hızı. Humanity & Inclusion adlı yardım kuruluşu, son bir yılda bu nedenle 1.500'den fazla ölüm ve yaralanma yaşandığını rapor etti. Bu kritik mayın temizleme çabaları da yalnızca %13 oranında finanse edilmiş durumda.
Bazı yardım yetkilileri, savaşın sona ermesiyle Suriye'nin artık acil durum kategorisinde sayılmaması ve öncelikli fonlardan çıkarılması nedeniyle, yardım kesintilerinden ilk etkilenen krizlerden biri olduğunu belirtiyor.