İsrail'de 120 sandalyeli Mecliste 64 milletvekili elde ederek önemli bir zafer kazanan eski Başbakan Binyamin Netanyahu'nun başını çektiği sağ blokun hükümet kurmasının aritmetik olarak rahat göründüğü ancak hükümetin yerel ve uluslararası toplumun beklentileriyle örtüşmesinin zor olacağı belirtiliyor.
Netanyahu, seçim sonuçlarına göre partisi Likud, Ultra Ortodoks partilerden Şas, Birleşik Tevrat Partisi ve Dini Siyonizm arasında ortaklık oluşturarak, hemen bir hükümet kurabilir. Bu adımı atması durumunda da kuracağı hükümet tamamen sağcı bir hükümet olacak.
Ancak çoğu zaman ihtiyaç nedeniyle sağa dayalı hükümetler kurmayan Netanyahu, merkez partilerin de yer aldığı koalisyonlar yoluna gitti.
İsrail parlamentosunun yeni oluşumu göz önüne alındığında, Meclisten güvenoyu alacak bir hükümet kurmak için başvurulabilecek ama zor görünen seçenekler mevcut.
Nitekim, seçim kampanyası boyunca sağcı bir hükümet kurma vaatleri veren Netanyahu, sonuçlar açıklandığında yaptığı konuşmada, "ulusal bir hükümet" kuracağından söz etti.
Bu kapsamda Netanyahu'nun hükümet kurma konusundaki yönelimleri gelecek haftalarda daha da netleşecek.
- "Birkaç hafta içinde istikrarlı bir hükümet kurabilir"
Siyasi analist Baruh Yadid, "Netanyahu kendisini destekleyen partilerin aldığı oylarla birkaç hafta içinde istikrarlı bir hükümet kurabilir." dedi.
Netanyahu'nun bu kadar çok oy almasının arkasında İsrailli aşırı sağcı milletvekili ve Otzma Yahudit (Yahudi Gücü) Partisi'nin lideri Itamar Ben-Gvir olduğu değerlendirmesinde bulunan Yadid, Ben-Gvir'in, sadece Yahudi yerleşimcilerin değil, gençler, iş adamları, akademisyenler ve İsrail askerlerinin de desteğini aldığını kaydetti.
Yadid, "Netanyahu, Ben-Gvir'in hükümette yer alması ve ona verilecek bakanlıkla alakalı konuda hem İsrail içinde hem ABD ve Avrupa Birliği başta olmak üzere uluslararası platformda baskı görüyor." diye konuştu.
Netanyahu'nun daha önce Ben Gvir'in bakanlık görevini üstlenmesine "bir mani olmadığını" söylediğini ve Ben Gvir'in de polisten sorumlu İç Güvenlik Bakanlığı'nı istediğini aktaran Yadid, Dini Siyonizm lideri Bezalel Smotrich’in de Savunma Bakanlığı'nı istediğini ifade etti.
Yadid, "Netanyahu Savunma Bakanlığı'nı Smotrich'e vermeyecek diye düşünüyorum. Bu bakanlığı Likud Partisi'nden birine verir bence. Smotrich'e de Maliye Bakanlığı'nı verebilir." görüşünü dile getirdi.
Seçim sonuçlarına göre, Netanyahu liderliğindeki blokta yer alan aşırılık yanlısı-ırkçı "Dini Siyonizm" ve "Yahudi Gücü" partilerinin oluşturduğu liste 14 milletvekiliyle seçim yarışını üçüncü bitirdi. Bu nedenle, Filistinlilere yönelik ırkçı ve ayrımcı söylemleri nedeniyle eleştirilen bu partilerin yeni hükümette söz sahibi olması bekleniyor.
Smotrich, 2019-2020 yıllarında İsrail hükümetinde Ulaştırma Bakanı olarak görev yaptı ancak Ben Gvir'in şimdiye kadar herhangi bir bakanlık görevi olmadı.
Yadid, "Belki Netanyahu teslim olur ve Ben Gvir'e İç Güvenlik Bakanlığı'nı verir veya ona başka bir bakanlık verir ama kesinlikle bir bakanlığı alacak." ifadelerini kullandı.
- Ben Gvir ve Smotrich'in bakanlığı ile ilgili endişeler
Uluslararası toplumdan ve İsrail'den çok sayıda kişi kurulacak yeni hükümette Ben Gvir ve Smotrich'in yer almasından duydukları endişeyi dile getirdi.
İsrail Yurttaş Hakları Derneği (ACRI) İcra Direktörü Noa Sattath, kurulacak yeni hükümetle ilgili endişelerini dile getirdiği açıklamada, "Önümüzdeki süreçte farklı sıkıntıların yaşanacağı çok zor yıllarla karşı karşıya olduğumuzun farkındayız." ifadelerini kullandı.
Sattath, ACRI olarak eşitlik, insan hakları ve sosyal adalet için savaşmaya her zamankinden daha kararlı olduklarını kaydetti.
Araplara karşı katı tutumuyla tanınan Ben Gvir'in kurulacak hükümette görev alması durumunda Avrupa ülkelerinin İsrail hükümetiyle çalışmaktan kaçınması ihtimali İsrail açısından endişe verici.
Öte yandan, Netanyahu'nun ABD Başkanı Joe Biden ve Avrupa ülkelerinin bir kısmının liderleriyle iyi ilişkiler içinde olmadığı da biliniyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, Netanyahu blokunun seçim zaferi üzerine 3 Kasım'da yaptığı açıklamada, "tüm İsrail hükümetlerinin, özellikle azınlıklar olmak üzere sivil toplumdaki her unsura saygı ve hoşgörü gösterdiği demokratik toplum değerlerini paylaşmaya bağlı kalmasını umduklarını" ifade etti.
The Times of Israel haber sitesinde, Avrupa ve Arap ülkelerinden de benzer mesajların geldiği belirtildi.
Haaretz gazetesinin haberine göre ise ABD yönetimi, Netanyahu'nun aşırı sağ müttefiklerine karşı yaklaşımlarını gözden geçiriyor, hükümet içindeki bu unsurlara karşı temkinli yaklaşmaya hazırlanıyor.
- Netanyahu'nun diğer seçenekleri
Netanyahu, Ben Gvir'i hükümet kadrosunun dışında tutacağı bir senaryoda, hükümetine merkez bir partiyi dahil etme seçeneğine de sahip.
Smotrich'in başkanı olduğu "Dini Siyonizm" ve Ben Gvir'in başkanı olduğu "Yahudi Gücü" partilerinin oluşturduğu ittifak da liderleri isterlerse ayrılabilirler.
Smotrich seçim zaferinin adından iki taraf arasındaki iş birliğinin devam ettiğinden bahsetmesine rağmen Ben Gvir'in düzenlediği kutlamada yer almadı.
İsrailli siyasi analist Anshel Pfeffer 3 Kasım'da Haaretz'de yayımlanan bir analizde, "Netanyahu, muhalefette kaldığı 16 aydan sonra ve hakkındaki yolsuzluk davası devam ederken farklı seçenekler aramıyor da olabilir. Hukuk sistemine karşı her türlü uygulamayı destekleyecek böylesine radikal bir koalisyonu gerçekten de destekleyebilir." değerlendirmesinde bulundu.
Pfeffer, Netanyahu'nun kısıtlamalardan nefret ettiğini, söz konusu aşırılıkçı ittifakın 14 milletvekilini bütünüyle tehlikeye atamayacağını savundu.
Netanyahu'un ittifaktaki iki lider Ben Gvir ve Smotrich arasındaki derin rekabetten yararlanma olasılığına işaret eden Pfeffer, Netanyahu'nun Ben Gvir'i, Benny Gantz'ın öncülüğünde olduğu Ulusal Birlik Partisi ile değiştirebileceği görüşünü paylaştı.
Pfeffer, Dışişleri Bakanlığının büyük olasılıkla Likud Partisi'nden bir isme verileceği düşüncesinde olduğunu kaydederek, "Netanyahu Ben Gvir'i dışlayabilir veya yanında tutmaya çalışabilir. Ya da Gantz'ı yanına çekerek, Savunma Bakanlığı verip uluslararası endişeleri giderebilir." görüşünü paylaştı.
