İran, ABD'nin yaptırımlarına karşı 2019'da Almanya, İngiltere ve Fransa tarafından kurulan ancak yaptırımların aşılması için yeterli olamayan INSTEX adı verilen özel ödeme mekanizmasının tasfiye edilmesini "Avrupa'nın ABD'den finansal bağımsızlığı konusundaki mutlak başarısızlığını örtbas etmek" olarak nitelendirdi.
İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, yaptığı açıklamada, ABD'nin 2018'de nükleer anlaşmadan tek taraflı çekilmesinden sonra anlaşmanın Avrupalı taraflarının İran'ın anlaşma kapsamındaki ekonomik çıkarlarını korumak için gerekli önlemleri uygulama sözü verdiğini söyledi.
Avrupa ülkelerinin bu kapsamda İran ile Avrupa arasındaki ticareti kolaylaştıracak bir finansal mekanizma olarak INSTEX'in kurulmasını önerdiklerini ve İran'ın da bu mekanizmayla çalışmak için çaba gösterdiğini aktaran Kenani, "Buna karşılık ne yazık ki Avrupa hükümetleri anlaşmadaki yükümlülükleri konusundaki eylemsizliklerine ek olarak INSTEX'i de etkin bir şekilde faaliyete sokamadılar." ifadelerini kullandı.
Kenani, INSTEX'in başarısızlığının ana nedeninin "Avrupa ülkelerinin ABD karşısındaki ciddi irade eksikliği" olduğu değerlendirmesinde bulundu.
Avrupa'nın INSTEX'e herhangi bir finansal kaynak veya uzun vadeli kredi limiti enjekte etmediğini öne süren Kenani, İran'ın uluslararası ticaretini INSTEX'e dayandırmadığını ve uluslararası ticareti diğer finansal ve bankacılık kanallarıyla sürdürdüğünü belirtti.
Kenani, İngiltere, Fransa ve Almanya'nın INSTEX'in tasfiye edilmesi konusunda İran'ı suçlamasına ise "INSTEX'i kapatma açıklamasında İran'ı suçlu çıkarmak Avrupa'nın ABD'den en azından finansal açıdan bağımsız olma yönündeki başarısızlığını örtbas etmeye yönelik yapılan beyhude bir girişimdir." dedi.
ABD, 2018'de Donald Trump'ın başkanlığı döneminde İran'la nükleer anlaşmadan çekilerek ülkeye yeniden yaptırımlar uygulamaya başlamıştı.
Washington'un anlaşmadan çekilmesinin ardından Tahran yönetimini nükleer anlaşmada tutmak isteyen Almanya, İngiltere ve Fransa, İran'la ticareti kolaylaştırmak ve Avrupalı şirketleri ABD'nin yaptırımlarından korumak için Ocak 2019'da INSTEX adında özel bir ödeme mekanizması kurmuştu.
Mekanizmanın sadece ilaç ve gıda ticaretiyle sınırlı tutulması Tahran'ın tepkisini çekmişti. İran, ödeme mekanizmasının petrol ticaretini de kapsamasını istemiş ancak ABD'nin baskıları nedeniyle bu talep gerçekleşmemişti.
INSTEX birkaç ticari işlem dışında kullanılamamıştı. Avrupa ülkeleri ise İran'ın INSTEX'in görevini yerine getirmesini siyasi nedenlerle engellediğini savunuyor.
İngiltere, Fransa ve Almanya tarafından dün yapılan ortak açıklamada, INSTEX'in tasfiye edileceği belirtilmişti.
