İran’ın kuzeybatısında, Qom şehrinin 30 kilometre kuzeydoğusunda bir dağın içine inşa edilmiş olan Fordow Nükleer Tesisi, uluslararası arenada tartışmaların merkezinde yer almaya devam ediyor. İsrail’in geçtiğimiz günlerde Natanz nükleer tesisine düzenlediği saldırının ardından Fordow da hedef alınmış, ancak burada herhangi bir hasar meydana gelmediği Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) tarafından doğrulandı.
Fordow, ilk olarak 2009 yılında İran tarafından Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na (IAEA) bildirilmişti. Batılı istihbarat servislerinin bilgisi dahilinde olan bu tesis, İslam Devrim Muhafızları Ordusu için askeri bir üs olarak inşa edilmiş ve daha sonra nükleer yakıt zenginleştirme tesisi olarak dönüştürülmüştü.
IAEA, 2023 yılında Fordow’da yapılan habersiz bir denetimde, neredeyse silah seviyesine yakın saflıkta uranyum parçacıkları tespit etmişti. İran ise bu iddiaları reddederek, tesisteki uranyum zenginleştirme faaliyetlerinin tamamen barışçıl amaçlarla yapıldığını savundu.
İsrail ve ABD’nin hedefi
Fordow, Natanz tesisine kıyasla çok daha zorlu bir hedef olarak değerlendiriliyor. İsrail’in bu tesisi yok etme kapasitesine sahip olmadığı düşünülüyor. Uzmanlara göre, İsrail’in tesise zarar verebilmesi için özel komando ekiplerinin tesise sızarak patlayıcı yerleştirmesi gerekiyor ki bu oldukça riskli bir operasyon olarak görülüyor.
ABD ise Fordow’u yok edebilecek bir silaha sahip. “Massive Ordnance Penetrator” (MOP) adı verilen 13.600 kilogram ağırlığındaki devasa bombalar, B-2 tipi bombardıman uçaklarıyla bırakıldığında Fordow’un yer altındaki sığınaklarını çökertme potansiyeline sahip. Eski ABD Başkanı Donald Trump, bu bombaların kullanılma ihtimalini açık bırakmış ve “Savaş istemiyorum, ama nükleer bir silaha karşı savaşmak gerekiyorsa, gerekeni yapmalısınız” ifadelerini kullanmıştı.
Fordow’un stratejik önemi
Fordow, 2.976 santrifüj kapasitesine sahip ve İran’ın nükleer programında önemli bir rol oynuyor. Natanz tesisinin aksine, Fordow’un dağ içine inşa edilmiş olması, onu hava saldırılarına karşı daha korunaklı hale getiriyor.
2015 yılında imzalanan Kapsamlı Ortak Eylem Planı (JCPOA) anlaşması kapsamında Fordow’daki zenginleştirme faaliyetleri durdurulmuş ve tesisin barışçıl amaçlarla kullanılmasına karar verilmişti. Ancak ABD’nin 2018’de anlaşmadan çekilmesinin ardından İran, kademeli olarak bu kısıtlamalardan uzaklaşmaya başladı.